قنات

ازغند بخاطرقدمت چندهزارساله اش درگذشته دارای قنات های زیادی بوده است و در همایش ازغند سال 1392ش ، بگفته سخنوران همایش که از فرهیختگان کشور بودند، از منطقه ازغند بنام شهر قنات ها سخن میگفتند. از کل قناتهای فعلی ازغند که بعضی دایر و بعضی بایر هستند به قنات های کوچک « کلاته » و به قناتهای بزرگتر « کاریز » میگویند .

قنات باغ سلطانی
این قنات، مخصوص باغ سلطانی و مزارع آنست . در قدیم که باغ سلطانی مشهور و اربابی بوده، قنات هم مال یک نفر بوده و بر اثر مرور زمان از اربابی به صورت خرده مالکی در آمده است . البته خود باغ  سلطانی هم شامل این کار شده یعنی کل باغ و زمینهای مجاورش خرده مالک است و بر مدار « دوازده » است. البته این قنات اکنون ، سالهاست خشک شده و مالکین چاه سه اینجی برقی زده اند.

قنات محراب
این قنات مخصوص آب شرب ازغند است و حمام و اب دهی بعضی از خانه ها. این قنات یکی دو سالی است که از مصب اصلی اش محل محراب، بعلت دوری راه و خصوصا مشکل رفت و امد شبها به پایین تر هدایت شده است و نتیجه آن خشک شدن درختان چند صد ساله سرو و چنارهای تنومند منطقه بوده است.

قنات سلام آباد ( اسلام آباد)
نام اين قنات در ازغند به « سلام آباد » معروف است . چاههای اين قنات از باغهاي شرقی ازغند سرچشمه میگیرد و مصب آن در جنوبی ترین نقطۀ ده واقع شده است . مدار این قنات « هجده » است. بیشتر مالكين اين قنات « خُرده مالك » هستند . باغها و زمين هاي محدودۀ آن که خیلی زیاد هم هست. چرا که تمام جنوب روستا را فرا گرفته و بعلت پر آبی احتیاجی هم به آب رودخانه ندارد . محل خروج اب این کاریز جایگاه تمام کارهای روستاست .
شستشوی « جنازه »، شستن فرش و لباسها ، آب آشامیدنی چهار پایان، شستن کاه احشام  در همین قنات می باشد. یکروز صبح اگر نظاره گر این محل باشی برلب جوی ده ها زن و دختر را می بینی که کنار جوی چمباتمه نشسته هرکدام سنگی تخت جلوشان گذاشته و چوبدستی کوچک در دست و لباسها را از تشت برداشته و با کیسه تور مانند کوچکی که پر از یخ (ریشه گون) روی لباسها مالیده و با چوبدستی روی ان می کوبند، تا تمیز شود. اری در سال 1335 در ازغند نه تایدی و نه مایع ظرفشویی ونه صابون لباسشویی دیده نمیشد.

قنات فیضل آباد ( افضل آباد)
اين قنات که به لهجۀ محلی « فيضل آباد » است، و نام گذاری اسمش افضل اباد برتری اش را بر دیگر قنات ها اثبات کرده است و در سال هاي « ترسالی » بدون اینکه از « تلخ » ( استخر ) استفاده شود مستقیماً به مصرف آبیاری می رسد. یعنی علاوه بر اب قنات یک جوی اب هشت اینجی تا دو سه ماه بعد از عید جریان دارد. سرچشمه این قنات از دهنه دره  وسیعی شروع شده که بعلت پر ابی و علفزار بودن بزبان محلی النگ میگویند و محل تغذیه چهارپایان روستاست، که بصورت گروهی (گَوَرَه) برای چرا از روستا به اینجا می اورند.در سالهای خشک نه تنها این قنات بلکه تمام قنات های روستا جلو دهنه قنات با فاصله کم و زیاد برای تجمیع اب مخزن ابی درست میکنند، که در ازغند به ان تلخ میگویند، که برگرفته از استخر است. نیمی از زمين های محدوده این قنات پایین دست « آب رودخانه » است که کمک بزرگی برای نیمۀ دیگر محسوب  میشود. بدیهی است ارزش زمین های « دو آبه » بیشتر است.  اكثر مالكين اين قنات، « خُرده مالك » می باشند.

قنات شوده
قنات دیگر داخل روستا به نام « شُوده » معروف است، که محل مصب خروج  آبش زیر ارگ و از غسالخانه اش که بسیار مرتب و با آجر قدیمی کار شده است. این قنات در قدیم هنگامی که قلعه در  محاصره قرار می گرفته ، آب آشامیدنی روستا را تأمین میکرده است . و در حال حاضر در میدان اصلی ده موسوم به « در هیئت » و در کناره میدان هیئت جلوخانه آقایان محجوبی« راه آبی » است  که به « پی اُو » معروف است. از این آب برای آب پاشی مدرسه استفاده میشود . قضیه خشک شدن این قنات هم شبیه قنات کاریز نو است. بدین معنا که بزرگ ده، دستور پرکردن ورودی اب شوده رامیدهند و اب به اینطرف سرازیر میشود.

قنات کاریز نو
که به علت « اختلاف » در حال خشک شدن است.